Sokrates’in Üç Filtresi

Ünlü ve aksi filozof Sokrates bilginliği, farklı çalışan zihni ve otoriteyi sorgulayacak cesareti ile saygıdeğer bir ün yapmıştı.

Bir gün Sokrates yol üzerinde bir tanıdığına rastladı ve adam ona; “Ey Sokrates, senin o sevdiğin arkadaşınla ilgili ne duyduğumu biliyor musun” dedi. “Bir dakika bekle” diye cevapladı Sokrates. Sonra şöyle devam etti;

Bana söyleyeceğin şeyi söylemeden önce izninle sana küçük bir test uygulamak isterim. Bu teste Üçlü Filtre Testi deniyor.

Üçlü Filtre mi? diye cevapladı adam şaşırdı ve kabul etti Sokrates’in teklifini. “Şimdi’’ diye devam etti Sokrates. Benimle arkadaşım hakkında konuşmaya başlamadan önce, bir süre durup ne söyleyeceğini filtreleyeceksin. Buna neden üçlü filtre testi dediğimi de birazdan anlayacaksın.

İlk olarak birinci filtre, “gerçek filtresini” uygulayalım. Bana birazdan arkadaşım hakkında söyleyeceğin şeyin tam anlamıyla gerçek olduğundan emin misin?

Hayır, dedi adam biraz şaşırarak ve devam etti;

Aslında ben bunu sadece duydum ve… ‘’

Tamam, dedi Sokrates. Öyleyse, sen bu söyleyeceğin şeyin gerçekten doğru olup olmadığını bilmiyorsun. Şimdi ikinci filtreyi deneyelim, bunun adı da “iyilik filtresi”. Arkadaşım hakkında bana söylemek üzere olduğun şey iyi bir şey mi?

Şey, hayır. Aslında tam tersi…

Öyleyse, diye devam etti Sokrates, “Arkadaşım hakkında bana kötü bir şey söylemek istiyorsun ve bunun doğru olduğundan emin bile değilsin.” Adamın şaşkınlığı giderek artıyor, biraz da utanıyordu.

“Fakat yine de testi geçebilirsin, çünkü geriye bir filtre daha kaldı.” dedi Sokrates. “İşe yararlılık filtresi”.

Peki, bana arkadaşım hakkında söyleyeceğin şey benim bir işime yarar mı?

Adam duraksadı bu kez gerçekten kızarmıştı. “Hayır, aslında pek değil” diye cevap verdi.

“İyi” diye tamamladı Sokrates.

“Eğer, bana söyleyeceğin şey doğru değilse, iyi değilse ve işe yarar değilse, bana neden söyleyesin ki? Yani demem o ki, sen neden bahsediyorsun be adam?!.”