Çin’de ortaya çıkan salgının çok hızlı yayılması, küresel çapta endişelerin de artmasına yol açtı. Yeni ve ölümcül olan bu virüsle ilgili şu ana kadar bildiklerimiz ise oldukça sınırlı düzeyde…

SARS benzeri yeni bir virüsün sebep olduğu salgın sebebiyle Çin’de şu ana kadar 17 kişi hayatını kaybederken; virüse enfekte –şimdilik– yaklaşık 584’ten fazla insan da gözetim altında tutuluyor.

Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan salgının çok hızlı yayılması, küresel çapta endişelerin de artmasına yol açtı. Tamamen yeni ve ölümcül olan bu virüsle ilgili şu ana kadar bildiklerimiz ise oldukça sınırlı düzeyde.

Ne Biliyoruz?

Virüs, daha önce hiç görülmemiş bir koronavirüs olarak tanımlandı. Bu virüs tipi, 2002-2003 yılları arasında yine Çin’de 349 kişinin ölümüne sebep olan Şiddetli Akut Solunum Sendromu’na (SARS) kadar geniş bir hastalık yelpazesine neden olabilen geniş bir virüs ailesinin bir üyesi gibi görünüyor. Çünkü elde edilen verilere göre, virüsün DNA’sı, SARS’takiyle %80 oranında benzerlik gösteriyor ve gen dizilemesi sonucu şimdilik 2019-nCoV olarak isimlendiriliyor.

Koronavirüs Nedir? 

Bu görüntü, Ortadoğu solunum sendromu koronavirüsüne (MERS-CoV) aittir. Görsel Kaynak: National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID)

Koronavirüs adı, elektron mikroskobu kullanılarak görüntülendiğinde bir taç veya güneş tacına benzeyen şeklinden gelir. Elektron mikroskobik görüntüsü, koronavirüsün isimlendirildiği taç şeklinin yapısal detaylarını ortaya koymaktadır.

Hava yoluyla bulaşan koronavirüs, öncelikle memelilerin ve kuşların üst solunum ve gastrointestinal sistemini enfekte eder. Koronavirüs ailesinin üyelerinin çoğu, enfeksiyon sırasında sadece hafif grip benzeri semptomlara neden olsa da, SARS-CoV ve MERS-CoV hem üst hem de alt solunum yollarını enfekte edebilir ve insanlarda ciddi solunum yolu hastalıklarına ve diğer komplikasyonlara neden olabilir.

Bu yeni virüs de (2019-nCoV), SARS-CoV ve MERS-CoV ile benzer semptomlara neden olur ve bu virüslerle enfekte insanlar ciddi bir inflamatuvar tepkiye maruz kalırlar. Ne yazık ki, koronavirüs enfeksiyonu için onaylanmış bir aşı veya antiviral bir tedavi henüz mevcut değildir. Bunun için, virüsün kaynağı, nasıl bulaştığı ve hastalığın hem önlenmesi hem de tedavisi için nasıl kopyalandığı da dahil olmak üzere 2019-nCoV’un yaşam döngüsünün daha iyi anlaşılması gerekiyor.

Hayvanlardan İnsanlara

Hem SARS hem de MERS, hayvan kaynaklı viral hastalıklar olarak tanımlanmaktadır. Yani, hastalığın ilk gözlemlendiği insanın bu virüsleri bir hayvandan aldığı belirlenmiştir. Bu durum son derece mümkündü, çünkü hayvan konakçıdayken virüs, insanlarda enfekte olmasına ve çoğalmasına olanak sağlayan bir dizi genetik mutasyon edinmişti.

Artık bu virüsler, insandan insana bulaşabiliyor. Saha çalışmaları, SARS-CoV ve MERS-CoV kaynağının köken olarak bir yarasa olduğunu ve Asya ve Afrika’ya özgü bir misk kedisi ve develerin de yarasalar ve insanlar arasında ara konaklar olarak hizmet ettiğini ortaya koymuştu.

Bu 2019 koronavirüs salgını durumunda ise, raporlar, hastaneye kaldırılan ilk hasta grubunun çoğunun, işlenmiş et ve tüketilebilir kümes hayvanları, eşek, koyun, domuz, deve, tilki, porsuk, bambu sıçanı, kirpi ve sürüngenler gibi canlıların satıldığı yerel bir deniz ürünleri toptancı pazarında işçi veya müşteriler olduğunu gösteriyor. Ancak, hiç kimse sudaki hayvanları enfekte eden bir koronavirüs bulduğunu bildirmediğinden, koronavirüsün bu pazarda satılan diğer hayvanlardan kaynaklanmış olabileceği akla yatkındır.

Öte yandan, 2019-nCoV’nin piyasadaki bir hayvandan bulaştığı hipotezi, Journal of Medical Virology‘de yayımlanan yeni bir araştırma ile de güçlü bir şekilde destekleniyor. Yapılan analizler, virüsün insan bulaşmadan önce konak canlısında mutasyona uğradığını gösteriyor. Ancak araştırmacılar 2019-nCoV dizisinin daha ayrıntılı bir biyoinformatik analizini yaptığında, bu koronavirüsün yılanlardan gelebileceğini ortaya koydu.

Çin’in Wuhan kentinde ilk olarak ortaya çıkan virüs, çok hızlı yayılmasından kaynaklı küresel çapta alarma sebep oldu. (Görsel Kaynak: Ruobing Su/Business Insider)

Virüsün Kökeni

Araştırmacılar, yeni koronavirüsün protein kodlarının bir analizini kullandılar ve bunu kuşlar, yılanlar, dağ sıçanları, kirpi, yarasalar ve insanlar gibi farklı hayvan konakçılarında bulunan koronavirüslerin protein kodlarıyla karşılaştırdılar. Şaşırtıcı bir şekilde, 2019-nCoV’deki protein kodlarının yılanlarda kullanılanlara çok benzediği bulgusuna ulaşıldı.

Yılanlar, yarasaların doğal avcılarıdır. Raporlar, yılanların Wuhan’daki yerel deniz ürünleri pazarında satıldığını gösteriyor ve 2019-nCoV’nin bu koronavirüs salgınının başlangıcında ev sahibi türlerden (yarasalardan) yılanlara ve daha sonra insanlara sıçraması olasılığını da gündeme getiriyor. Ancak güncel laboratuvar analizleri, 2019-nCoV’un yılanlardan bulaştığına dair herhangi bir delil ortaya koymadı. Bununla birlikte, virüsün hem soğukkanlı hem de sıcakkanlı konakçılara nasıl adapte olabildiği ise bir sır olarak kalmaktadır.

Öte yandan, virüsün kökeni laboratuvar deneyleriyle henüz tamamen doğrulanmış değil. Ancak, salgından sonra, deniz ürünleri pazarı dezenfekte edildi ve kapatıldı, bu da yeni virüsün kaynak hayvanını izlemeyi zorlaştırıyor. Dolayısıyla da, virüsün kökenini doğrulamak için, piyasada satılan hayvanlardan DNA örneklemesi gerekiyor.

İnsandan İnsana Bulaşıyor

Dünya Sağlık Örgütü, salgının hayvan kaynaklı olduğunu söylerken, Wuhan otoriteleri de ilk kaynağın; deniz ürünleri satan bir market olduğunu belirledi (Market 1 Ocak’ta kapatıldı). Son verilere göre ise virüsün insandan insana bulaşabildiği duyurusu yapıldı. Görünüşe göre virüs, hapşırma ya da öksürme yoluyla havaya karışan damlacıklar aracılığıyla yayılıyor.

Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), sağlık uzmanları için virüsün belirtileri hakkında bir rehber yayınladı.

Belirtiler

CDC’ye göre, aşağıdaki semptomları gösteren bir birey risk altında olabilir:

  • Son iki hafta içerisinde Wulhan’a seyahat etmiş ve/veya eden kişiyle yakın temas halinde bulunmuş olmak.
  • Bu yakın temasın ardından ateş ve öksürük veya nefes almada zorluk gibi alt solunum yolu hastalıklarının belirtilerini göstermek.

CDC, yakın teması; aynı odada bulunmak veya 1.8 metre gibi bir mesafede bulunmak olarak tanımladı.

En Büyük Risk Grubunda Kimler Var?

2019-nCoV gibi koronavirüsler, küçük çocuklar ve yaşlı yetişkinler gibi bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler için özellikle tehlike oluşturuyor. Bununla birlikte, evcil hayvanlar da koronavirüse yakalanma noktasında risk grubu içerisinde bulunuyor.

Nasıl Korunabilirsiniz?

CDC’nin ve diğer sağlık uzmanlarının önerilerine göre, insanların virüsten korunmak için dikkat etmesi gereken bazı önlemler bulunuyor.

  • Öncelikle, pnömoni ya da öksürme veya burun akıntısı gibi belirtileri olan soğuk algınlığı gösteren diğer insanlardan uzak durmaya çalışmak gerekiyor.
  • Ellerinizi yıkamadan ağız, burun ve gözlerinize dokunmamalısınız.
  • Ellerinizi sıklıkla su ve sabunla en az 20 saniye boyunca ovarak yıkamalısınız.
  • Eğer mümkünse yanınızda alkol-bazlı bir dezenfektan taşımalısınız.
  • Sokak hayvanlarıyla temastan bir süre kaçınmalısınız.

2019-nCoV salgını, insanların zoonotik (hayvanlardan bulaşan) enfeksiyonları önlemek için vahşi hayvanların tüketimini sınırlaması gerektiğini bir kez daha hatırlatıyor.

Bu yazı 24.01.2020 tarihli laboratuvar analizi verilerine bağlı olarak güncellenmiştir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kaynak ve İleri Okuma

Kaynak: “Yeni Koronavirüs Salgını: Virüsün Kökeni, Belirtiler ve Korunma Yolları” Gürkan Akçay Boğaziçi Üniversitesi https://bilimfili.com/yeni-koronavirus-salgini-virusun-kokeni-belirtiler-ve-korunma-yollari/

Yorum Yaz