
Kişilik bizi biz yapar. Romantik partnerlerimiz, arkadaşlarımız, ailelerimiz ile etkileşim için hangi seçimi yaptığımız, nasıl bir yaşam yaratmak istediğimiz üzere, hayatımızın neredeyse her yönünü etkiler. Ama hangi faktörler kişiliğimizi etkiler? Kişiliklerimizi değiştirebilir miyiz ya da genel özelliklerimiz ömür boyunca sabit kalır mı?
1. Doğum Sırası Kişiliği Etkiler
Muhtemelen bu kavramı daha önce duymuşsunuzdur. İlk doğan çocuklar genellikle “otoriter” ya da “sorumlu” iken, son doğan çocuk “düşüncesiz” ve” sorumsuz” olarak açıklanmıştır. Ama bu yaygın klişeler ne kadar doğru?
Yıllardır pop psikoloji kitapları kişiliğin doğum sırasında etkisinin olduğunu yazmıştır; Ancak olay hakkında sağlam kanıtlar yakın zamana kadar anlaşılması zor bir fenomen olarak kaldı. Bazı deneysel çalışmalar, doğum sırası ve aile boyutu gibi şeylerin gerçekten kişilik üzerinde bir etkisi olabileceğini buldu.
2. Kişiliğiniz Yaşam Boyunca Nispeten İstikrarlıdır
Uzun vadeli çalışmalarda, kişiliğinin bazı temel parçalarının ömür boyunca sabit kaldığı bulunmuştur. Biz yaş olarak üç yönlü anksiyete (kaygı) düzeyleri değiştirme eğilimi gösteririz. Dostluk ve şevk, yeni deneyimler için var olmak üzeredir.
Araştırmacı Paul T. Costa Jr.’ye göre, biz büyüdükçe genel kişiliklerin değiştiğine yönelik hiçbir kanıt yoktur.
”İnsanlar, kişiliklerinin yaş ilerledikçe değiştiğini sanır ama aslında olan, insanların alışkanlıklarını değiştirmesi, kendi güçlerini, sağlıklarını, sorumluluklarını ve şartlarını değiştirmesidir; kendi temel kişiliklerini değil.” ifadesi New York Times gazetesindeki makalesinde yer alıyordu.
3. Kişilik Özellikleri Bazı Hastalıklara Bağlıdır
Geçmişte, bazı kişilik özelliklerinin bazı hastalıklara katkıda bulunduğundan şüpheleniliyordu. Örneğin, düşmanlık ve saldırganlık kalp hastalıkları ile ilişkiliydi. Bu olaydaki zorluk, bazı çalışmalar bir bağlantı bulurken, bazı çalışmalarda böyle bir bağlantı bulunmadı.
Son zamanlarda araştırmacılar istatistiksel bir teknik olan meta-analiz’i kullanarak, daha önceki araştırmaları yeniden değerlendirdi. Buldukları ise, nevrotik kişilik özelliği ve beş hastalık; baş ağrısı, astım, artrit, peptik ülser ve kalp hastalığı arasında daha önce fark edilemeyen bazı bağlantılardı. Başka bir çalışmada, utangaçlığın daha kısa bir ömür ile bağlantılı olabileceği ileri sürüldü.
4. Hayvanların Kendine Özgü Kişilikleri Vardır
Size hiç evcil hayvanınızın onu eşsiz kılan bir kişiliği var gibi göründü mü?
Hayvan araştırmacıları, hayvanların (filler, kuşlar örümcekler)’e kadar neredeyse her türünün, davranışları ve yaşam boyu devam eden tuhaflıkları ile kendi kişiliklerinin (kendi tercihlerine kadar) var olduğunu buldular.
5. Araştırmalar Beş Temel Kişilik Özelliği Olduğunu Göstermektedir
Geçmişte, araştırmacılar tam olarak kaç kişilik özelliğinin var olduğunu tartışıyorlardı. Allport gibi erken araştırmacılar 4.000 kadar farklı kişilik özelliğinin, Raymond Cattell gibi diğerleri ise 16 kişilik özeliğinin varlığını öne sürdü. Bugün, pek çok kişilik araştırmacısı, insan kişiliğini oluşturan beş temel kişiliğin geniş boyutlarını tanımlayan kişiliğin beş faktörü kuramına destek vermiştir:
- Dürüstlük
- Hoşluk
- Sorumluluk
- Nevrotizm
- Açıklık
6. Kişilik, Kişisel Tercihleri Etkiler
Kişiliğinizin, kişisel tercihleriniz üzerinde derin bir etkisi olabilir ve bu etkilerin tercihlerinizde ne kadar kapsamlı bir etkisi olduğunu öğrenmek sizi şok edebilir. Müzik zevkinize göre arkadaş seçtiğinizi öğrenmek gibi.
Benzersiz kişiliğinizi günlük hayatta yaptığınız hemen her seçim etkileyebilir. Örneğin, bir adayı seçmeden önce dikkatli bir şekilde ”sorunlar” konusunu düşünerek desteklediğiniz aday için kendinizle gurur duyuyor olabilirsiniz; Bu araştırma, kişiliğin siyasi tercihlerde önemli bir rol oynadığını düşündürmektedir.
Toronto Üniversitesi araştırmacıları tarafından yapılan bir çalışmada, kendilerini muhafazakar olarak tanımlayan kişilerin kişiliklerinde ”düzenlilik” denilen olgu daha yüksek bulunurken, liberal olanlar da empati’nin daha yüksek olduğu bulundu.
7. İnsanlar kişiliğinizi Facebook profilinize bakarak yargılayabilir
Sonuçta, online durumlarda ortaya çıkarmak istediğiniz bilgilerinizi seçmek istersiniz. En çekici fotoğrafınızı göndermek için seçer ve bunları yapmadan önce yorumlarınızı düzenleyip gözden geçirebilirsiniz. Şaşırtıcı bir şekilde, bir çalışmada, Facebook profillerinin aslında gerçek kişiliği gösterme konusunda oldukça iyi olduğu keşfedildi.
Bir çalışmada, araştırmacılar 236 üniversite çağındaki bireyin çevrimiçi profiline baktı. Katılımcılar ayrıca, kişilik özelliklerini ölçmek için tasarlanmış uyumluluk, sorumluluk, nevrotizm ve açıklık da dahil olmak üzere anketleri doldurdu. Gözlemciler, katılımcıların çevrimiçi profillerine dayalı kişiliklerini anket sonuçları ile karşılaştırdı ve bir insanın kişiliği hakkında doğru bir yorumlamayı Facebook profiline dayanarak elde etmenin mümkün olduğunu buldu.
8. Çok sayıda Faktör Kişilik Bozukluklarına Katkıda Bulunabilir
Amerika Birleşik Devletlerinde yetişkinlerin yaklaşık %15’inin en az bir kişilik bozukluğu belirtisi deneyimlediği / gösterdiği tahmin ediliyor. Araştırmacılar, borderline kişilik bozukluğu ve obsesif-kompulsif bozukluk gibi farklı kişilik bozukluklarının başlangıcı için faktör paylarını belirlediler.
Bu faktörler şunlardır:
- Genetik
- Yaşıtları ile ilişkileri
- Yüksek hassasiyet
- Sözlü taciz
- Çocukluk travması
9. Kardinal Özellikler Nadirdir
Psikolog Gordon Allport, kardinal özellikleri, bir birey bu özellikleri ile tanımlanır ve bireyin yaşamına egemen olur diye nitelendirdi. Bu özellikler nadirdir, ancak kabul edilir. Birçok durumda, insanlar çok kişilik türü ile özdeşleşmiş isimler olduğu için bu özellikler bu kadar bilinir haldedir. Sık kullanılan terimler kökenini düşünün: Freudyen, Makyavelist, narsizm Don Juan ve Mesih gibi.
Çoğu insan için, kişilik, karışımlardan oluşan özellikler yerine, merkez ve ikincil özelliklerden oluşur. Merkezi özellikler, tutumları ve durumsal davranışları ile ilgili olmakla beraber ikincil özellikler, kişiliğin temel çekirdeğini oluşturur.
10. Evcil Hayvanınız Kişiliğiniz Hakkında Bilgi Verebilir
4 bin 500 kişilik bir çalışmada, araştırmacılar katılımcılara kendilerini daha fazla köpek insanı ya da kedi insanı olarak kabul edip etmediklerini sordu. Bu kişiler Ayrıca dürüstlük, açıklık, nevrotiklik ve külfetli gibi geniş özellikleri olan bir dizi kişilik anketini tamamladı.
Araştırmacılar, kendilerini köpek olarak kabul eden insanların daha çok dışa dönük ve başkalarını memnun etmek için istekli olduğunu söylerken, kendilerini kedi olarak kabul eden insanlar ise daha çok içe dönük ve meraklı olma eğilimini keşfetti.
Kaynaklar: