Farklı belirsizlik türleri, insanları üzerinde hiçbir kontrolün ve hatta öngörü olasılığının olmadığı durumlarla yüzleşmeye zorlar.

Psikolog Paul K. J. Han, üç tür belirsizliği kataloglamıştır: Olasılık, muğlaklık ve karmaşıklık. Bu ilginç bir bilgidir, çünkü belirsizlik genellikle belirsizlik olarak adlandırılır, ancak belirli durumlarda aldığı biçimler belirtilmez.

Belirsizlik türlerinin her biri, o durumun kaynağına veya sebebine atıfta bulunur. Belirsizliğin her zaman aynı faktörden kaynaklanmadığı açıktır. Genel olarak, bir şeyin gelişimi veya sonuçları hakkında kesinlik olmayan bir durumla ilgilidir, ancak bu bilgi eksikliği çeşitli nedenlerden dolayı olabilir.

“Eğitim, kendini beğenmiş cehaletten sefil belirsizliğe giden yoldur.”
Mark Twain

Üç tür belirsizlik

Her türlü belirsizlik, herhangi bir kişinin hayatının kaçınılmaz bir parçasıdır. Bu kesinlik eksikliği, yokmuş gibi davransanız bile yaptığınız hemen hemen her şeyde mevcut olmasına rağmen, huzursuzluğa ve hatta endişeye neden olabilir. Her birini daha ayrıntılı inceleyecek olursak;

1. Olasılık, belirsizlik türlerinden biri

İlk belirsizlik türü olasılıktır. Bir durumun veya kararın risk düzeyinin tartılmasının mümkün olmadığı durumlarla ilgilidir. Bunun nedeni genellikle birçok değişkenin aynı anda iş başında olmasıdır. Bu nedenle, sonuçları tahmin etmek imkansızdır.

Bu tür bir belirsizliğe bir örnek ciddi bir hastalık olabilir. Durum hakkında bilgi ve hatta bunun için genel bir prognoz vardır. Bununla birlikte, bir kişinin bir tedaviye nasıl tepki vereceği konusunda kesinlik yoktur. Gelişimi de kesin değildir.

İnsanlar genellikle bu koşullarda iyimser bir önyargıyla hareket ederler. Aslında, bu iddianın gerçek bir temeli olmamasına rağmen, sonunda herhangi bir olumsuz etki olmayacağını varsayma eğilimindedirler. Bu gibi durumlarda olası olumsuz senaryoları da göz önünde bulundurmak önemlidir.

2. Muğlaklık

Paul K. J. Han’a göre ikinci tür belirsizlik, muğlaklıktır. Güvenilir bilgi eksikliği nedeniyle bazı durum veya kararların gelişimi veya etkisi hakkında şüphelerin olduğu durumlara karşılık gelir. Elimizdeki bilgiler eksik, kafa karıştırıcı veya güvenilmezdir.

Bu durumda tipik bir durum, deneysel bir ilacın kullanılması olabilir. Etkinliği hakkında kesinlik yoktur ve olası yan etkileri hakkında tam olarak doğrulanmış bilgi yoktur. Bu nedenle, tahmini risk bir noktada önemli ölçüde değişebilir.

Böyle bir durumda, çeşitli güvenilir kaynaklardan mümkün olduğunca çok bilgi araştırmalı ve toplamalısınız. Bu, bilgi boşluğunu tamamen doldurmaz ancak belirsizlik marjını bir dereceye kadar azaltmak ve daha sorumlu bir karar vermek mümkündür. Riski hesaplamak ve faydayı tartmak da önemlidir. Bunun nedeni, çok yüksek bir riskin veya çok düşük bir yararın, dengeyi bir şey yapmaktan kaçınmaya yönlendirmesidir.

3. Karmaşıklık

Üçüncü ve son belirsizlik türü karmaşıklıktır. Bu durumlarda yeni veya nadir bir durum olması ve bununla ilgili fazla deneyim yaşamamış olmamızdan kaynaklanan anlaşılması zor bir sorun vardır. Bu tarz durumlar, birçok zafiyeti ortaya çıkardığı için en yoğun belirsizlik hissine yol açar.

Yaygın bir örnek, zarar gören bir bilgisayar olabilir. Bilgisayar aniden çalışmayı durdurur ve bilinen düzeltici önlemleri uygulamanız yeterli olmaz. Bir başka açıklayıcı örnek de 2020 kriziydi. Bu, tüm dünyayı şaşkına çevirdi ve net bir hareket eylemi yoktu.

Bu tür bir belirsizlikle karşılaştığınızda sakin kalmak önemlidir. Doğru bir perspektif içinde görmek için bu tür durumlardan duygusal bir mesafe alın. Ardından, neler olduğunu yorumlamaya başlayın. Çözümün hemen olmayacağı fikrine de alışmalısınız. Bu nedenle, üzerinde daha fazla araştırma yapmak önemlidir.

Her türlü belirsizlik bir dereceye kadar endişe uyandırır, çünkü insanlar “güvenli oynamayı” sever. Akıllı bir yaklaşım, belirsizliğin kaçınılmazlığını kabul etmek ve onunla başa çıkmayı öğrenmektir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kaynakça

  • Vázquez, M. L., & Smarandache, F. (2018). Neutrosofía: Nuevos avances en el tratamiento de la incertidumbre. Infinite Study.

Kaynak: “Hayattaki Üç Belirsizlik Türü” https://aklinizikesfedin.com/hayattaki-uc-belirsizlik-turu/