Kan şekeri veya glikoz kanda bulunan ana şeker maddesidir. Vücudumuz glikozu yediklerimizden sağlar. Şeker vücudumuzun önemli enerji kaynağıdır ve organlarımıza, kaslarımıza ve sinir sistemimize besin sağlar. Glikozun emilmesi, depolanması ve üretimi ince bağırsak, karaciğer ve pankreası içeren karmaşık işlemlerle sürekli olarak düzenlenir.
Kişi karbonhidratlı yiyecekler yedikten sonra glikoz kan dolaşımına girer. Pankreas salgı sistemi ile kandaki glikoz seviyesini kontrol etmeye yardımcı olur. Kişi karbonhidrat ya da protein aldıktan sonra pankreas insülin hormonu üretir. İnsülin fazla gelen glikozu karaciğere glikojen olarak gönderir.
Pankreas kan şekeri düzeyini yükselterek insüline karşı etki gösteren bir hormon olan glucagon’da salgılar. Johns Hopkins Üniversitesi Sol Goldman Pankreas Kanseri Araştırma Merkezi ’ne göre bu iki hormon kandaki glikoz seviyesini dengelemek için beraber çalışır.
Vücudumuz kanda şekere ihtiyaç duyduğu zaman glucagon karaciğere sinyal göndererek glycogeni glikoza çevirip kana salgılanmasını sağlar. Bu sürece glikojenoliz denir.
Eğer vücudunuzda yeteri kadar şeker yoksa vücudun bazı bölümleri, karaciğer, beyin, kırmızı kan hücreleri ve böbreklerin bazı bölgeleri için şeker stoklar. Vücudun geri kalan kısmı için karaciğer, yakıt olarak kullanılacak yağları parçalayan ketonları yapar. Yağların ketonlara dönüşmesi sürecine ketojenez adı verilir. California Universitesi’ne göre karaciğer ayrıca amino asitler, atık ürünler ve yağ yan ürünleri gibi diğer şeylerden de şeker yapabilir.
Glucose ve Dextrose
Healthline’e göre dekstroz da bir şekerdir. Kimyasal olarak glikoza benzer fakat mısır ve pirinçten yapılır. Sıklıkla tatlandırıcı olarak ve işlenmiş gıdalarda kullanılır. Dekstroz tıbbi amaçla da kullanılır. Bir kişinin kan şekeri seviyesini arttırmak için damar yoluyla solüsyon halinde verilir.
Normal Kan Şekeri
Birçok kişi için 80 / 99 mg/dl seviyeleri yemekten önce ve 80 / 140 mg/dl seviyeleri ise yemekten sonra normal değerlerdir. Amerikan Diyabet Derneği hamile olmayan bir yetişkin şeker hastasının kandaki şeker seviyesi yemekten önce 80 / 130 mg/dl ve yemekten bir veya iki saat sonra 180 mg/dl olmalıdır diye belirtiyor.
Yemekten önce ve yemekten sonra kandaki şeker seviyesindeki değişimler vücudun glikoz emilimini ve depolama işlemini yansıtır. Yemek yedikten sonra vücut besinlerin içindeki karbonhidratları ince bağırsakta emebilecek glikoz içeren küçük parçalara ayırır.
Problemler
Hawai Kaiser Permanente Endokrin Bölümü Şefi Dr. Jennifer Loh’ e göre şeker hastalığı vücutta insülin eksildiğinde ortaya çıkar, çünkü vücut etkili bir şekilde çalışmamaktadır. Bu düzensizlik obezite, beslenme biçimi ve kalıtımsal sebeplerle ilintili olabilir diyor New York Northwell Health’ den Dr. Alyson Myers.
“Şeker hastalığı tedavisi için perhiz ile vücudun glikoz yüklemesine tahammülünü ölçmek için kullanılan bir test yaparız.“ dedi Myers. Hücreler, pankreasın kan şekeri seviyesini istenilen seviyeye düşürebilmesi ve daha fazla insülin salgılaması için insüline direnci geliştirebilirler. Sonuçta vücut kana gelen şekeri düşürmek için insülin üretmekte başarılı olamayabilir.
Yüksek şeker seviyesini tedavi etmek onlarca yıl sürebilir. Bu olabilir, çünkü pankreas işini öyle iyi yapar ki insülin toleransı yükselmeye devam ederken kan şekeri değerleri kan şekeri ölçüm cihazında normal seyretmeye devam edebilir diyor kar amacı gütmeyen ve sağlık eğitimi ve araçları tedarik eden Proactive HealthLabs (pHLabs) kurucusu ve aynı zamanda 2016 yılında “Minerals -The Forgotten Nutrient: Your Secret Weaponfor Gettingand Staying Healthy- Mineraller – Unutulan Gıdalar; Sağlıklı olmanın ve sağlıklı kalmanın silahı” adlı kitabın yazarı Joy Stephenson Laws.
U.S. National Library of Medicine’e göre sağlık çalışanları tip 2 diyabet ve diyabet adayları için kan şekeri seviyesini A1C adı verilen tahlil yöntemi ile belirlerler. Bu test sizin kanınızdaki son üç aylık dönemdeki ortalama glikoz seviyesini ölçer.
Doktorlar diyabet tedavisi için A1C test ile birlikte diğer kan şekeri ölçüm testlerini de kullanırlar. Doktorlar aynı zamanda diyabetinizi nasıl yönettiğinizi anlamak içinde de bu testi kullanırlar. Bu test diyabetli hastaların her gün evde kendi kendilerine yaptıkları testten farklıdır.
Kan şekeri azlığı (hipoglisemi) durumunda vücut yeteri kadar şeker üretemez. Mayo Clinic’e göre kan şekeri seviyesi 70 mg/dl veya daha düşük seviyede olan kişilerin tedaviye ihtiyacı vardır. Bu durumun belirtileri aşağıdaki gibidir.
- Ağız çevresindeki karıncalanma hissi
- Titreme
- Terleme
- Düzensiz kalp atışları
- Ciltte solgunluk
- Uyku esnasında ağlamak
- Endişe
- Açlık
- Asabiyet hali
Kan şekerin uygun seviyede tutmak
Stephenson Laws, sağlıklı insanları uygun kan şekeri seviyelerini koruyabilmeleri için aşağıdaki yöntemleri kullanmalarını söyledi.
Sağlıklı kiloda kalmayı sağlamak
Kilo verme programına başlamadan önce ilgili bir sağlık çalışanından ideal kilonuz hakkında bilgi alın.
Beslenme Düzeninizi Geliştirin
Hazır gıdalar ve işlenmiş besinler yerine işlem görmemiş ve önceden hazırlanmamış gıdalar seçin. Kraker ve kukies gibi fazla karbonhidrat içeren yiyecekler vücudumuz tarafından kolay ve çabuk sindirilerek insülin salgısının artmasına pankreas üzerinde yorucu etki oluşmasın sebep olur. Doymuş yağlar yerine doymamış yağlar tercih ederek lifli gıdalar tüketilmelidir. Yemeklerinize fındık, sebze, ot ve baharat ekleyin.
Hareket Edin
Günlük 30 dakika tempolu yürüyüş kan şekeri seviyenizi düşürür ve insülin direnci hassasiyetinizi önler.
Mineral Değerlerinizi Ölçtürün
Araştırmalar Magnezyumun insülinin işlevini yapmada önemli rol oynadığını göstermiştir. Diğer sağlık yararlarına ek olarak magnezyum seviyesi yeterliliği insülin direnci riskini önlemektedir.
İnsülin Seviyesini Ölçtürün
Bir çok doktor öncelikle diyabet adayları için sadece kan şekeri seviyesi ölçümü ve A1C testi ister, siz insülin seviyenizi de baktırın insülin direncinizi test ettirin.
Alina Bradford
Live Science Yazarı
Çeviri: İbrahim ÖZKARACA
Kaynak: “Kan Şekeri Nedir / İnsülin Seviyenize Baktırın, İnsülin Direncinizi Test Ettirin”
